Regisseur Deborah van Dam maakt in opdracht van de Nationale Hannie Schaft Stichting een film over Hannie Schaft. De bekendste verzetsstrijdster van Nederland zou deze maand 100 jaar zijn geworden en het is tevens 75 jaar geleden dat ze door de Duitsers werd gefusilleerd in de duinen van Overveen. Om daar bij stil te staan is 2020 aangemerkt als ‘Hannie Schaftjaar’. Voor de stichting was dat aanleiding om de documentaire te laten maken. Die werd grotendeels opgenomen in de voormalige vrouwengevangenis De Vest, te vinden op het terrein van de eveneens voormalige Koepelgevangenis. DUWO gaat in en om het pand 250 studentenwoningen bouwen. Omdat nog geen begin is gemaakt met het werk konden de filmmakers goed in het pand terecht.
Het meisje met het rode haar
Maar wie was Hannie Schaft en wat heeft ze met Haarlem te maken? Waarschijnlijk is Hannie Schaft bij latere generaties het meest bekend door de film ‘Het meisje met het rode haar’ van Ben Verbong (1981). Die vertelt het verhaal van de roodharige Haarlemse rechtenstudente die in het verzet ging en uiteindelijk werd geëxecuteerd door de Duitsers. Vlak voor haar executie werd ze gevangengezet in de vrouwengevangenis De Vest in haar eigen geboorteplaats.
Aanslagen
Hannie Schaft werd op 16 september 1920 in Haarlem geboren als Jannetje Johanna Schaft, roepnaam Jo. Klasgenoten – zowel die op de Tetterodeschool als die op de HBS-B – beschrijven haar als een teruggetrokken, verlegen en beetje tuttig meisje dat vooral veel boeken las en hoge cijfers haalde. Vrienden of vriendinnen had ze niet.
Dat veranderde in 1938, toen ze rechten ging studeren aan de Universiteit van Amsterdam. Jo werd lid van de Amsterdamse Vrouwelijke Studentenvereniging (AVSV), doorstond de ontgroening en maakte al gauw vrienden. Ze trok veel op met Philine Polak en Sonja Frenk, twee Joodse studentes. Ze studeerden samen, aten bij elkaar en ondernamen gezamenlijke uitstapjes. Jo maakte van dichtbij mee welke maatregelen er tegen de Joden werden genomen; hun bewegingsvrijheid werd ingeperkt en uiteindelijk werden zij gedeporteerd. Het was één van de redenen waarom Jo zich actief ging inzetten voor het verzet.
Omdat ze daarbij ook een actieve rol had in het gewapende verzet en bij verschillende aanslagen was gesignaleerd, werd ze door de nazi’s als een terroriste beschouwd. Na haar arrestatie en internering in de gevangenis werd ze in de duinen bij Overveen geëxecuteerd en ter plekke slordig in het zand begraven. Het gebeurde op 17 april 1945, enkele weken voor de bevrijding. Met het einde van de Tweede Wereldoorlog in zicht hadden verzet en bezetter afgesproken dat ze geen gijzelaars meer zouden doden. Bovendien executeerden de nazi’s gevangengenomen vrouwen vaak niet. Maar voor dit veelgezochte ‘meisje met het rode haar’ maakten ze een uitzondering.
Jongeren
De documentaire bestaat uit historische beeldfragmenten, animaties en life-action (fictie). Het grootse gedeelte van de scènes speelt zich af in de voormalige vrouwengevangenis op het Koepelterrein, waar alles nu nog in de originele staat is. De scènes die daar gedraaid werden, laten zien hoe Hannie door twee gevangenisbewaarders wordt begeleid naar haar cel, wordt verhoord door de SD (Sicherheits Dienst) en verblijft in haar cel.
De documentaire is primair bedoeld voor jongeren tussen de 12 en 16 jaar. Rode draad in het verhaal is de vraag 'Wat zou jij doen?’ Doel is om jongeren aan de hand van het verhaal van Hannie Schaft te laten nadenken over wanneer en waarom je in actie komt tegen onrechtvaardigheid.
Meer informatie is te vinden op: hannieschaft.nl.
